Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Kurallarımız

Sterilizasyon ve dezenfeksiyon kuralları, modern diş hekimliği pratiğinin en önemli olgularındandır. Çalışma alanı kan ve salgılarla iç içe olan diş hekimleri ve yardımcı personel standart koruyucu önlemleri almadığında hem enfekte olma hem de hastalarını enfekte etme riskiyle karşı karşıyadır.

Sterilizasyon, bakteri sporları da dahil olmak üzere mikroorganizmaların tüm canlı formlarının ortadan kaldırılması işlemidir. Diş hekimliğinde kullanılan aletlerin özelliklerine ve uygulama alanlarına göre değişik sterilizasyon yöntemleri kullanılır.

Tüm cerrahi ve tıbbi aletler taşıdıkları enfeksiyon yayma riskine göre kritik, yarı kritik ve kritik olmayan aletler olarak sınıflandırılır ve buna göre çeşitli dezenfeksiyon yada sterilizasyon yöntemlerinden uygun olan seçilir.

Dokuların içine giren, kemikle temas eden ve kanla kontamine olan aletler kritik aletler olarak sınıflandırılır. Bu aletlere örnek olarak davye ve elevatörleri, küretleri, periodontal aletleri ve cerrahi frezleri gösterebiliriz. Kritik aletler yüksek oranda infeksiyon taşıma riskleri olduğundan mutlaka ısı ile steril edilmelidir.

Yumuşak dokuların içine girmeyen, kemikle temas etmeyen ancak mukoza ile temas eden aletler yarı kritik aletler olarak sınıflandırılır. Ağız aynaları, ölçü kaşıkları, fulvarlar bu gruba örnek olarak gösterilebilir. Yarı kritik aletler düşük düzeyde infeksiyon taşıma riskine sahip olsalar da mutlaka ısı kullanılarak steril edilmelidir. Eğer yarı kritik bir alet ısıya hassas ise yüksek düzey bir dezenfektan ile işlemden geçirilmelidir.

Kritik olmayan aletler; röntgen başlığı gibi, devamlılığı bozulmamış deri ile temas eden aletlerdir. İnsan immünyetmezlik virüsü ve hepatit B virüsünü öldürme özelliği olan düşük düzey bir dezenfektanla ilgili alanın temizlenmesi yeterli olmaktadır. Eğer alet belirgin olarak kanla kontamine olmuşsa temizlendikten sonra orta düzey dezenfektan kullanılarak dezenfekte edilmelidir. Kritik olmayan aletlerin bazılarının temizliği oldukça zor olduğundan operasyon sırasında bu aletlerin tek kullanımlık bariyerlerle örtülmeleri tercih edilen bir yöntemdir. Bir hastada çalışılırken dokunulan heryerin, herşeyin ya dezenfekte edilmesi ya da önceden örtülmesi ve kullanım sonrası atılması, çalışanların ve hastaların çapraz enfeksiyondan korunması için temel prensiptir.

Diş hekimliğinde kullanılan dental başlıklar özellik taşır, bu başlıklar yumuşak dokuların içine girmeseler de bunların iç yüzeylerine dezenfeksiyon işleminde kimyasal ajanlarla ulaşmak çok zordur, bu nedenle otoklav veya kimyasal buhar sterilizatörleri ile steril edilmelidir.

Hangi yöntemle gerçekleştirilecek olursa olsun sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemleri öncesi mutlaka ilgili aletlerin temizliği yapılmalıdır. Eğer görünür eklentiler, organik veya inorganik olsun, ortamdan uzaklaştırılmazsa, sterilizasyon ve dezenfeksiyon kalitesi etkilenecektir. Temizleme sonrası steril edilecek malzeme uygun bir şekilde paketlenmeli ve sterilizasyon işlemine geçilmelidir.

Diş hekimliğinde sterilizasyon amacıyla sıklıkla; basınçlı buhar ile birlikte yüksek ısı (otoklav), kuru sıcak sterilizasyon, doymamış kimyasal buhar sterilizasyonu, ve sıvı kimyasal sterilizanlar /dezenfektanlar kullanılmaktadır.